Em nhớ báo tin mừng

• Lữ

HÔM NAY EM CÓ RÃNH KHÔNG? Tôi muốn cùng em dạo chơi trên miền tuyết trắng. Trời đã vào đông rồi đó em. Mùa đông đang bắt đầu với những ngày thật đẹp. Bầu trời khoe màu xanh trong vắt, với không khí lạnh buốt. Nắng vàng đậu trên những chòm cây màu lục, được phủ đây đó trên mình một lớp tuyết trắng tinh khiết. Em nhớ mặc đủ áo ấm. Chiếc nón len thật dầy em đan cho tôi hôm nào, và chiếc khăn quàng bằng lông trừu mềm mại em mua, đang cho tôi một ngày dạo chơi ngoài trời thật ấm áp. Em đừng quên mang vớ dày nhé. Nếu em có một đôi giầy cao cổ thì càng tốt. Chúng ta sẽ đi chơi thật lâu ngoài trời. Tôi hứa sẽ dẫn em đi xem một cây tùng cổ thụ, già hơn hai trăm năm, thật đẹp.
Em rảnh mà. Tội nghiệp cho em biết mấy, nếu em cho tôi hay: “Em bận lắm. Em không có thì giờ, anh thấy không?” Em đánh mất thì giờ, tức là em đang đánh mất chính em. Tìm thấy em, tự nhiên em tìm thấy vô số thì giờ. Nếu có ai hỏi tôi: “Con người được làm bằng cái gì?” Thì tôi sẽ không ngần ngại trả lời: “Con người của mình được làm bằng thời gian.”

Nhà thơ chân quê xứ Mỹ: Henri W. Longfellow

• Nguyễn Phúc Vĩnh Ba

(Chân dung nhà thơ Henri W. Longfellow. Nguồn: internet)

.

Trong cuốn “Hồ sơ văn hoá Mỹ”, nhà nghiên cứu Hữu Ngọc có giới thiệu một số nhà thơ cổ điển Mỹ như Walt Whitman, Edgar A. Poe, Henri W. Longfellow… Về Longfellow, ông Hữu Ngọc viết:

“Nếu không đòi hỏi tâm lí và tư duy sâu sắc thì có thể tìm ở thơ Longfellow sự trong sáng, giản dị, cảm xúc nhẹ nhàng, bâng khuâng, hình ảnh duyên dáng và âm điệu du dương. Ông làm thơ về lịch sử và truyền thuyết, đất nước và thiên nhiên, ông ca ngợi tình thương, lòng tốt, chịu đựng cuộc đời. Ông thành công nhất trong những bài thơ ngắn.

Dẫu sao, ông cũng là một nhà thơ tiếng Anh rất phổ biến, khi chết được cả nước Mỹ thương khóc, nhà thơ Mỹ đầu tiên có danh dự (sic) được lập đài kỉ niệm tại Tu viện Westminster.(Sđd, tr. 605)

Phải chăng thơ của Longfellow không sâu sắc vì cuộc đời của ông dễ dàng, hạnh phúc nhiều hơn đau buồn? Cũng như mọi người, ông đã từng trải qua những nỗi đau buồn, thí dụ như người vợ thứ hai của ông bị chết cháy năm ông 54 tuổi. Nhưng dường như ông không bị đau khổ sâu sắc.” (Sđd, tr. 606)

Vẻ đẹp của thiền

• Một Dana

Nói “vẻ đẹp của thiền” thì bản thân phát ngôn này đã là hàm chứa mâu thuẫn nội tại. Nói “thiền không có vẻ đẹp” cũng lại là một mệnh đề sai lẫn khác. Với thiền thì mọi phát ngôn, mọi kí tự nhằm miêu tả nó đều thiếu sót. Như thế, ta gọi là thiền! Tức, ngôn ngữ cũng có vai trò của chúng đối với thiền. Vì thế, cũng không có gì sai trái khi ta nói về mĩ học thiền.

Vô thường

Vô thường là một tính chất quan trọng của thiền, thể hiện sự biến đổi chuyển hoá liên tục của tâm thức. Thấu hiểu bản chất vô thường của thế giới là quả đầu tiên trên con đường tu học của thiền nhân. Nhìn thấy vẻ đẹp của vô thường có thể coi là bước đầu chạm tới nghệ thuật của thiền.

Hình thức nghệ thuật ngôn ngữ mang chất thiền nhiều nhất có thể kể đến haiku. Một haiku chỉ gói ghém đầy đủ trong khoảng 17 âm phải diễn tả được lý do, không gian và thời gian nảy sinh bài thơ nên nó thường chỉ diển tả một sự kiện xảy ra ngay lúc đó, ở thì hiện tại.  Sự kiện này có thể liên kết hai ý nghĩ, hay hai ý tưởng  khác nhau mà ít khi người ta nghĩ đến cùng một lúc. Đó chính là tính vô thường của tâm thức. Khi đọc haiku, ta cảm được vị trí đứng ở ngoài sự kiện của tác giả nhưng người đọc vẫn có thể nghiệm được tình cảm của tác giả, về niềm vui hay sự cô đơn, đôi khi cũng nêu ra điểm tác giả thắc mắc về cuộc sống ngắn ngủi, phù du. Các sự kiện trong haiku vừa như rời rạc vừa như liên kết theo một linh cảm nào đó. Người đọc như vừa nằm trong dòng suy tưởng, như vừa đứng ngoài chiêm nghiệm. Rõ ràng, với haiku chúng ta không thể nào xác định rõ ràng một cảm xúc hay một khái niệm nào, bởi nó là vô thường.

Ví dụ như một haiku của Kobayashi Issa:

Tôi đã mơ thấy chuyến đi của mình …

.

Càng sống nhiều ta càng thấy cái chết dễ dàng đến với bất cứ một ai. Chết quá dễ mà sống thì quá khó. Hôm qua gặp nhau đấy, ngày mai lại mất nhau. Sống thì có hẹn hò hôm nay hôm mai. Chết thì chẳng bao giờ có một cuộc hẹn hò nào trước. Một buổi sáng cách đây bốn năm, lúc tôi đang ngồi uống rượu với bạn, mẹ tôi bảo: “Mạ đi chơi chút nghe”.  Thế rồi một giờ sau tôi được điện thoại báo tin mẹ tôi đã mất tại nhà người bạn.

Nỗi lòng của tên tuyệt vọng

.

Tiếng nói thầm kín của một người nhiều khi suốt cuộc đời không thể nào bày tỏ. Có khi bày tỏ được thì cũng là những tiếng nói dở dang. Có người giấu bặt. Tôi chưa hề quên cái hiệu lệnh muôn đời: “Cái ta đáng ghét”. Tuy nhiên trong cuộc sống thường nhật nơi đây, ngoài những ngày hét la to đầy nộ khí, vẫn có những giây phút lui về muốn thở than. Phải chăng thở than cũng là niềm bí ẩn của con người.

Vô Ngôn

Có những điều mà ngôn ngữ bất lực, không thể diễn tả và truyền đạt hết tất cả tư tưởng tình cảm con người. Đó là sự hữu hạn của ngôn ngữ. Đó là lúc mà con người phải dùng đến vô ngôn, đối diện với vô ngôn. Lúc mà con người làm cuộc trò chuyện trong im lặng, đối thoại trong im lặng.

Và đó là sự vô ngôn cần thiết.

Cũng như thơ, thơ không những là lời mà còn là niềm im lặng, thị hiện vô ngôn:

Vô ngôn độc đối đình tiền trúc
Sương tuyết tiêu thời hợp hóa long
(Nguyễn Du)

Vô ngôn – im lặng mà ngân vang đến không cùng. Và im lặng đến mức không thể im lặng hơn được. Bởi lúc đó ta đã trở về với bản nguyên, ta đã hợp nhất với vũ trụ:

Tịch liêu
Thấm xuyên vào đá
Tiếng ve kêu
(Bashô Nhật Chiêu dịch)

Diễm from days of Long Ago…

Chuyển ngữ: Đinh Từ Bích Thúy